نزدیک به هشتاد سال می‌شه که در محدوده‌ی چهارراه مخبرالدوله (تقاطع خیابون سعدی با جمهوری) یک بنای با صلابت، سنگی و سفید رنگ با گنبد فیروزه‌ای پا برجاست. بنایی که بدون شک یکی از تکه‌های ارزشمند و متفاوت تاریخ معماری و از گنجینه‌های معماری شهر تهران محسوب می‌شه. ساختمونی به غایت با وقار، متناسب و متین به نام «سینگر».
سینگر یکی از آثار معمار مشهور و پرکار دوره‌ی پهلوی اول، نیکلای مارکف هست که آثار متعددی از اون در تهران پیدا می‌شه؛ یک نمونه‌اش رو طی قراری با شهر در محله‌ی ایران دیدیم، یعنی مسجد فخرالدوله. نیکلای مارکف متولد ۱۲۶۱ در تفلیس گرجستان و فارغ‌التحصیل مدرسه‌ی معماری سن‌پترزبورگ بود. مارکف فعالیت معماری خودش رو در ایران آغاز کرد و بعدها به عنوان «معمار رویکرد سبک ملی» در ایران شناخته شد.
سبک ملی به طور خلاصه، به جایگزین کردن علایق ملی و باستانی با آیین های قومی و دینی اشاره داره. ساختمون وزارت خارجه در میدون مشق و موزه‌ی بانک ملی در خیابون فردوسی، از ساختمون‌های دولتی زمان پهلوی هستن که از عناصر معماری دوره‌ی هخامنشیان و ساسانیان استفاده کرده‌ان. اگر به شکل سرستون‌ها و کنگره‌های بام این ساختمون‌ها نگاه کنید، احتمالا می‌تونید این عناصر رو شناسایی کنید. مثلا موزه‌ی بانک ملی به طور مستقیم از نقش برجسته‌های سربازان هخامنشی در بدنه‌ی بنا استفاده کرده که نمونه‌ی بارزی از ملی‌گرایی در معماریه.
ساختمون سینگر از لحاظ اجتماعی، بازنمایی دورانی از تاریخ معاصره که ارتباط با بازارهای جهانی باعث حضور شرکت‌ها و کارخانجات خارجی بسیاری در کشور شده بود. سینگر که تولیدکننده‌‌ی چرخ و ادوات خیاطی بود، در طی دهه‌‌ی ۲۰ به بازار ایران وارد شد و نمایندگی عرضه‌ی محصولات خودش در خیابون سعدی کنونی رو احداث کرد. سینگر از نخستین نمایندگی‌های برندهای جهانی در ایران بود و می‌گفتن اولین ساختمون تهرانه که از شیشه‌های قدی در اون استفاده شده.
اغلب بناهای مارکف هم‌سو با گفتمان ملی‌گرایی رایج در طول دوران پهلوی اوله، و همه‌ی آثار از تلفیق المان‌ها و جزئیات معماری کلاسیک اروپایی با معماری ایرانی و اسلامی بهره می‌بره. بیشتر بناهایی که مارکف به سفارش حاکمیت ساخته، مانند زندان قصر، دبیرستان البرز و ساختمون اداره‌ی پست نیز، هم‌راستا با همین رویکرد مصطلح به سبک ملی بودن.
اما ساختمون سینگر از میون دوران رواج سبک ملی و ملی‌گرایی، بدون هیچ عنصر و موتیف ایرانی گذر کرده! این بنا که از پروژه‌های شخصی مارکوف بوده، نماینده‌ی تام معماری کلاسیک اروپا و رویکرد آرت دکو محسوب می‌شه. ساختمون پروین یکی دیگه از نمونه‌های رویکرد آرت دکو در معماریه که در یک شماره‌ی دیگه از گنجینه، حسابی بهش پرداختیم.
خلاصه که در چنین بنایی، کم‌تر عناصر و موتیف‌های ایرانی دیده می‌شه و شاید همین استقلال، دلیلی بر خاص بودگی و مورد توجه بودن چنین بنایی در میان تاریخ معماری معاصر ایران باشه.
ساختمون سینگر، که به مدت ۳۰ سال محل استقرار نمایندگی شرکت سینگر بود، از سال ۱۳۵۷ تخلیه و به مرور زمان متروکه شد. طی چهار دهه‌ای که از زمان تخلیه، بر این ساختمون گذشته، در مسائل پیرامون مالکیت، نحوه‌ی نگهداری، حفاظت از بنا، ناهماهنگی‌های بسیاری وجود داشته. همین امر، سرنوشت این بنای ارزشمند رو به مناسبات مالکیت و تغییر کاربری گره زده.حالا با تغییر کاربری طبقه‌‌ی همکف و تبدیل شدنش به چهار باب مغازه رو به خیابون سعدی و در ادامه، تبدیل شدن قسمت‌های دیگه‌ی اون به انبار، روند فرسایشیِ محو شدن چنین بنایی از بستر شهر، کاملا قابل مشاهده‌ست.
نشونی ساختمون سینگر در تهران: خیابون سعدی، پایین‌تر از تقاطع سعدی و جمهوری (چهارراه مخبرالدوله)، پلاک ۱۵۰
